درخواست اجرای حکم حقوقی
نوشته پیش رو توسط بهترین وکیل در ارومیه در خصوص مراحل اجرای حکم در دادگاه و شرایط صدور اجرائیه برای آشنایی شما عزیزان تنظیم گردیده است. مراحل اجرای حکم در دادگاه به اینصورت می باشد که کسی که حکم به سود او صادر شده، برای اجرای این آرا باید اقدام به درخواست صدور اجراییه کند یعنی وقتی رایی صادر شد، خود به خود اجرا نمیشود و نیازمند درخواست اجرای احکام در دادگاه است.
مجموع اعمالی که به منظور اجرای حکم دادگاه انجام میگیرد اجرای احکام میگویند. اجرای حکم در دادگاه مهمترین مرحله دادرسی است، زیرا صدور حکم اگر پشتوانه اجرایی نداشته باشد، ارزشی ندارد و در واقع، محکوم له در مرحله اجرای حکم در دادگاه است که عملاً به حق خود رسیده و محکومعلیه هم به سزای عمل خود میرسد.
برای اجرای رای، کسی که حکم به نفع او صادر شده است باید درخواست صدور اجرائیه کند. یعنی وقتی رایی صادر شد، خود به خود اجرا نمیشود، بلکه کسی که رأی به سود او صادر شده است باید اجرای آن را تقاضا کند و به دنبال آن اجرائیه صادر میشود. اجراییه را دادگاه صادرکننده حکم صادر میکند و در قسمت اجرای احکام همان دادگاه هم اجرا میشود.
همچنین مدیر دفتر دادگاه یا اجرا، اجراییه را بر روی برگهای مخصوصی به نام برگ اجراییه تنظیم میکند که این اقدامات اولین قدم برای صدور اجراییه می باشد. در برگ اجراییه مشخصات کسی که حکم به نفع او صادر شده است ( محکوم له ) و مشخصات شخصی که حکم علیه او صادر شده ( محکوم علیه ) و مشخصات حکم و موضوع آن درج میشود و به امضا رئیس دادگاه و مدیر دفتر میرسد و بعد از آن به مهردادگاه ممهور می شود.
در مرحله بعدی نوبت به ابلاغ اجراییه میرسد. اجراییه به محلی ابلاغ میشود که در پرونده دادرسی، برگهها به آن ابلاغ شده است، در صورتی که محکوم علیه فاقد محل خاصی برای ابلاغ اجرائیه باشد و مجهول المکان باشد، اجراییه از طریق نشر آگهی به محکوم علیه ابلاغ خواهد شد. پس ابلاغ اجرائیه، کار اجرا به دادورز واگذار می شود که نام او در زیر اجراییه نوشته شده است. پس از این طی این مراحل و به محض اینکه مهلت اجرای رای تمام شد، عملیات اجرایی شروع می شود.
مراحل اجرای حکم در دادگاه برای احکام مالی
مراحل اجرای حکم در دادگاه به این نحو می باشد که اگر موضوع حکم عین منقول یا غیر منقول باشد و امکان تسلیم آن به شخصی که حکم به نفع او صادر شده است، وجود دارد دادورز عین آن مال را میگیرد و به وی میدهد و مسئله پابان می یابد.
مراحل اجرای حکم در دادگاه برای احکام غیرمالی
مراحل اجرای حکم در دادگاه برای احکام غیر مالی به راحتی امکانپذیر نیست. اجرای احکام غیرمالی بسته به حکم میتواند متفاوت باشد مثلاً اگر هنگام تخلیه، ملک در تصرف شخصی غیر از محکومعلیه باشد، دادورز باید بدون توجه به شخصیت متصرف آن را تخلیه کند.
مرجع صدور اجراییه
مرجع صدور اجرائیه مطابق ماده ۵ قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال ۱۳۵۶ «صدور اجرائیه با دادگاه نخستین است.» بنابراین کسی که حکم به نفع او صادر شده است باید به دادگاهی مراجعه کند که دادخواست اولیه را به آن دادگاه داده است و حکم نخستین از آن دادگاه صادر شده است.
- در مورد اجرای رای داور این امکان وجود دارد که دادگاهی غیر از دادگاه نخستین، نیز اقدام به صدور اجراییه کند. اگر دادگاه ارجاعکننده دعوا به داوری، دادگاه تجدیدنظر باشد، صدور اجراییه نیز در صلاحیت همین دادگاه میباشد. ( ماده 488 قانون آیین دادرسی مدنی ).
۱ – حکم به محکوم علیه ابلاغ شود :
به موجب ماده 2 قانون اجرای احکام مدنی، احکام دادگاههای دادگستری، زمانی اجرا میشود که به محکومعلیه یا وکیل یا قائم مقام قانونی او ابلاغ شده باشد. بنابراین طبق ماده 302 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم باید به هر دو طرف ابلاغ شود تا قابلیت اجرا داشته باشد.
۲ – تقاضای صدور اجراییه شود :
صدور اجراییه منوط به تقاضای محکوم له ( ذی نفع ) است و قاضی یا مدیر دفتر راسا و بدون تقاضای ذینفع نمی توانند مبادرت به صدور اجراییه نمایند. در صورتی که نماینده یا قائم مقام قانونی در خواست اجرای حکم در دادگاه را کرده باشد، باید مدارک مثبت سمتشان را نیز همراه درخواست اجرای حکم ارایه کنند.
۳ – حکم قطعیت پیدا کند :
به موجب ماده یک قانون اجرای احکام مدنی هیچ حکمی از احکام دادگاههای دادگستری به اجرا گذاشته نمیشود مگر اینکه حکم، قطعی شده یا قرار اجرای موقت آن، در مواردی که قانون معین میکند، صادر شده باشد. بنابراین برای اجرای موقت دو شرط لازم است؛ یکی پیشبینی اجرای موقت در قانون و دیگری صدور قرار اجرای موقت از دادگاه.
۴ – معین بودن موضوع حکم :
مورد دیگری که برای صدور اجراییه جهت اجرای حکم در دادگاه لازم است، معین بودن موضوع حکم است و حکمی که موضوع آن معین نیست، قابل اجرا نخواهد بود. ( ماده 3 قانون اجرای احکام مدنی ) در صورتی که قابل اجرا نبودن حکم ناشی از ابهام یا اجمال در خود حکم باشد، دادگاه صادرکننده حکم باید رفع ابهام یا اجمال را از حکم به عمل بیاورد.
چگونگی پرداخت محکوم به
چنانچه مال مطابق مقررات ماده 51 قانون اجرای احکام مدنی توقیف شده باشد، طلب محکومله از همان مال توقیفشده پرداخت میشود و چنانچه مال توقیفشده برای پرداخت کافی نباشد، بقیه طلب از مال دیگری که محکومله جهت توقیف معرفی کرده است، پرداخت میشود. البته در صورتی که محکومعلیه کارمند دولت باشد، محکومله میتواند در خواست کند که حسب مورد به میزان یک سوم یا یک چهارم حقوق و مزایای محکومعلیه جهت پرداخت بدهیش توقیف شود.
- هرگاه در صدور اجراییه اشتباهی رخ دهد دادگاه صادرکننده اجراییه میتواند راسا به تشخیص خودش یا به درخواست هر یک از طرفین به اقتضای مورد، اجراییه را باطل یا تصحیح کند و اگر بر مبنای همان اجراییه اشتباه، عملیات اجرایی آغاز شده باشد، دستور لغو آن را صادر و یا دستور استرداد مورد اجرا شده را بدهد.
- چنانچه قبل از ابلاغ اجراییه محکومعلیه فوت کند اجراییه صادره حسب مورد به ولی، قیم امین، وصی، ورثه یا مدیر ترکه محکومعلیه ابلاغ میشود و اگر این امور بعد از ابلاغ اجراییه به محکوم علیه حادث شوند. برای مثال بعد از ابلاغ اجراییه، محکومعلیه فوت کند، مفاد اجراییه و عملیات انجام شده به وسیله ابلاغ اخطاریه به ورثه متوفی اطلاع داده میشود.
- در مواردی حکم دادگاه جنبه اعلامی دارد و مستلزم انجام عملی از طرف محکومعلیه نیست. از قبیل اعلام اصالت یا بطلان سند یا اعلام فسخ نکاح اجراییه صادر نمیشود.
جهت مشاوره حقوقی در خصوص مراحل اجرای حکم در دادگاه با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. فاطمه یعقوبی وکمهم ترین مرحله دادرسی، اجرای حکم است. زیرا هدف نهایی تشکیل دادگاه و در واقع هدف قانون، اجرای حکم صادر شده توسط دادگاه به منظور اعاده حق شاکی و مجازات مجرم، است. به منظور اجرای حکم در دادگاه، مراحل مختلفی باید سپری شوند.
مراحل اجرای حکم
- صدور حکم توسط دادگاه
- تقاضای صدور اجرائیه از جانب شاکی
- دریافت تقاضای صدور اجرائیه توسط مدیر دفتر و تقدیم آن به همراه گزارش به دادگاه
- صدور رای قطعی یا دستور اجرای موقت حکم، توسط دادگاه
- دستور رئیس دادگاه بر صدور اجرائیه
- ابلاغ اجرائیه به شاکی
- تنظیم اجرائیه توسط مدیر دفتر، بر روی برگه های مخصوص(برگ اجرائیه)
- اجراء حکم در اجرای احکام همان دادگاه
وقتی رای صادر شد، خود به خود اجرا نمیشود، بلکه کسی که رای به سود او صادر شده باید ظرف مدت 10 روز، تقاضای اجرای حکم نماید. مدیر دفتر، تقاضای شاکی را با گزارش لازم تقدیم دادگاه میکند و رئیس دادگاه با توجه به درخواست و پیوست های آن، شرایط اجرای حکم را بررسی و احراز می نماید. حکمی قابل اجراست که قطعیت یافته باشد یا دستور اجرای موقت حکم صادر شده باشد. (
دستور موقت قراری است که دادگاه در اموری که تعیین تکلیف آن فوریت دارد، به درخواست متقاضی صادر می نماید.) سپس دادگاه دستور صدور اجرائیه را میدهد. مدیر دفتر دادگاه، اجرائیه را بر روی برگ اجرائیه تنظیم و تشکیل پرونده می کند. سپس اجرائیه به محکوم ابلاغ می گردد که بایستی ظرف مهلت مقرر جهت اجرای حکم در دادگاه حاضر شود. در نهایت پرونده به اجرای احکام ارسال می شود و دادورز(شخصی که کار اجرا به او واگذار میشود.) پرونده را ثبت و رای صادره را اجرا می نماید.
احکام قطعی یا لازم الاجرا
اتمام مهلت تجدید نظر از یک رای یا تایید مجدد رای در مرحله تجدید نظر مبنی بر قطعی بودن حکم است. همچنین است اگر رای صادره از همان ابتدا، امکان وجود نداشته و اجرای آن حتمی باشد. احکام لازم الاجرا عبارتند از:
- احکام صادره توسط مراجع دادگستری در دعاوی
- احکام صادره خارج از دادگستری و طبق مقررات
- احکام صادره از جانب مقامات غیر دادگستری که اجرای آن بر عهده دادگستری است.(برای مثال احکامی که توسط هیئت های حل اختلاف کارگر و کارفرما صادر می شود.)
اجرای احکام مالی
چنانچه حکم صادره در ارتباط با اموال منقول یا غیر منقول تصرف شده باشد و بازگشت اموال به صاحب آن امکان پذیر باشد، دادورز عین آن مال را میگیرد و به صاحبش میدهد. در صورت کسری یا نقص وارده به مال، صاحب مال می تواند با ، جبران خسارت نماید. نکته قابل توجه اینکه نحوه اجرای احکام غیرمالی، بسته به حکم، متفاوت اند.
مشخصات برگ اجرائیه
قسمت سمت راست: مشخصات کسی که حکم به نفع او صادر شده
قسمت سمت چپ: مشخصات شخصی که حکم علیه او صادر شده
وسط برگ: موضوع و مشخصات حکم
تعداد برگ: به تعداد افراد محکوم شده در دادگاه
تعداد نسخه: دو نسخه (یک نسخه مختص پرونده دعوا- نسخه دیگر ابتدا به شاکی ابلاغ شده و سپس در پرونده اجرائی بایگانی می شود.)
روش های اعتراض به حکم دادگاه
مواردی که در آنها امکان تغییر حکم دادگاه یا ممانعت از اجرای آن وجود دارد:
فرصتی که به محکوم غایب در دادگاه داده می شود تا از خود دفاع کند، واخواهی گویند. در صورت بروز آسیب نسبت به شخص ثالث (که جزو طرفین دعوا نیست)، وی حق اعتراض به رای صادره را خواهد داشت. چنانچه حکم صادره با خطا همراه باشد، باید پرونده مجددا دادرسی شود. در صورت بروز اشتباه از جانب قاضی، امکان اعتراض به رای صادره و رسیدگی مجدد به پرونده وجود دارد.
نکات مهم و قابل در باب اجرای حکم
- جهت پرداخت خسارات وارده به شاکی، اموال محکوم شناسایی و توقیف می شوند. سپس دادورز توسط کارشناس رسمی دادگستری، اموال را قیمت گذاری کرده و به فروش می رساند. مبلغ حاصله از فروش اموال، به کسی که رای به نفع او صادر شده است پرداخت می شود.
- اگر مبلغ حاصله از فروش، بیشتر از خسارات وارده به شاکی باشد، مازاد آن به صاحب مال، عودت داده می شود.
- برای شناسایی اموال محکوم، پرونده به اجرای احکام تحویل داده می شود تا از ادارات ثبت اسناد و املاک و … به منظور شناسایی اموال محکوم استعلام صورت پذیرد.
- چنانچه محکوم اموالی برای توقیف نداشته باشد، حکم جلب وی صادر شده و ممنوع الخروج می شود.
- اگر قبل از ابلاغ اجرائیه، محکوم فوت کند. اجرائیه به ولی، وصی، قیم یا ورثه محکوم ابلاغ میشود.
- اگر بعد از ابلاغ اجرائیه به محکوم، وی فوت کند، ابلاغ اجرائیه با ارسال اخطاریه به ورثه متوفی اطلاع داده می شود.
جمع بندی و نتیجه گیری موضوع اجرای حکم
چنانچه همه یا بخشی از اجرای حکم مربوط به حوزه دادگاه دیگری باشد، مدیر اجرا، اجرای حکم صادره را به قسمت اجرا دادگاه آن حوزه محول می کند. رفع اشکالات به وجود آمده در جریان اجرای حکم، برعهده دادگاهی است که حکم تحت نظر آن اجرا می شود. رسیدگی به اختلافات مربوط به مفاد حکم و اجرای آن، برعهده دادگاهی است که حکم را صادر کرده.