کشف چشمنواز تلسکوپ جیمز وب: حلقه نگیندار کیهان/ عکس
تینا مزدکی: اختروش RX J1131-1231 در فاصله ۶ میلیارد سال نوری از زمین قرار دارد. میدان گرانشی قدرتمند کهکشانی بیضوی که در پیشزمینه تصویر قرار دارد، نور اختروش را همانند عدسی در اطراف خود منحرف کرده و هسته فعال کهکشانی بسیار درخشان (AGN) را نمایان کرده است. قوس درخشان و نمای زیبایی که ایجاد میکند، درنهایت باعث میشود تصویری شبیه سنگهای قیمتی روی انگشتر دیده شود.
اختروشها (کوازارها) از مقادیر زیادی گاز و غبار که در سیاهچاله عظیم مرکز کهکشان سقوط میکنند، انرژی میگیرند و باعث میشوند که با درخشندگی بسیار زیاد بتابند. بر اساس بیانیه ESA (آژانس فضایی اروپا)، اثری که گرانش روی نور میگذارد، گاهی بهقدری شدید است که میتواند منجر به پدید آمدن تصاویری مجازی تحت عنوان سراب کیهانی شود؛ این پدیده بهعنوان لنز گرانشی یا «عدسی گرانشی» نیز شناخته میشود و به اخترشناسان اجازه میدهد تا مناطق نزدیک به بخش سیاهچاله اختروشهای دوردست را مطالعه کنند.
به گفته مقامات ESA، اندازهگیریهای گسیل پرتوایکس از اختروشها میتواند نشانهای از سرعت چرخش سیاهچاله مرکزی باشد و این ویژگی به محققان سرنخهای مهمی در مورد چگونگی رشد سیاهچالهها در طول زمان میدهد. جیمز وب این بار کهکشان بیضیشکل را بهصورت نقطه آبی کوچکی در مرکز حلقه نشان میدهد، کهکشانی که مانند یک تلسکوپ طبیعی عمل میکند و نور اختروش دوردست را تقویت کرده است.
مقامات ESA در بیانیه میگویند: «اگر ابرسیاهچاله مرکزی اساساً طی برخورد و ادغام بین کهکشانها رشد کند، باید مواد را در قرصی پایدار انباشته کند و عرضه مداوم مواد جدید از قرص اطراف باید سیاهچالهای ایجاد کند که بهسرعت در حال چرخش باشد. از سوی دیگر، اگر سیاهچاله در طول دورههای برافزایش کوچک، زیاد رشد کند، مواد را از جهتهای تصادفی جمع میکند. مشاهدات نشان داده است که سیاهچاله در این اختروش خاص با بیش از نیمی از سرعت نور میچرخد، که نشان میدهد این سیاهچاله از طریق ادغام رشد کرده است، نه اینکه مواد را از جهات مختلف به داخل بکشد.»
تصویر جدید با استفاده از ابزار فروسرخ میانی (MIRI) در تلسکوپ فضایی جیمز وب بهعنوان بخشی از مطالعه بزرگتر ماده تاریک و توزیع آن در جهان گرفتهشده است. با مشاهدات اخیر و نماهای قبلی از تلسکوپهای دیگر، RX J1131-1231 یکی از بهترین اختروشهای عدسی گرانشی کشفشده تا به امروز در نظر گرفته میشود.
منبع: space
۵۴۳۲۳