رانت ارشاد به ناشران به چرخه نشر آسیب می زند؛ واکنش صنف چه خواهد بود؟ – خبرگزاری آنلاین | اخبار ایران و جهان

به گزارش خبرنگار آنلاین «تصمیم گرفته شد که کتاب فروشی ها در نمایشگاه حضور نداشته باشند» همین ۱۰ کلمه حکم ریختن آب پاکی بر دستان گروهی از فعالان نشر است که از زبان ابراهیم حیدری مدیر عامل خانه کتاب مطرح شده است. ماجرا از این قرار است که در دوران دولت شهید رئیسی با تدبیری سعی شد در بخش مجازی نمایشگاه کتاب که بن ها نیز در آن بخش قابل استفاده اند کتابفروشان نیز حضور داشته باشند و بتوانند به فروش آثار خود بپردازند. اما با آغاز به کار ستاد نمایشگاه کتاب سی و ششم حیدری قائم مقام نمایشگاه در خبری از کنار گذاشته شدن کتابفروشان خبر داد.

حذف کتابفروشان در شرایطی صورت گرفته که سال قبل بنا به اعلام خانه کتاب ۵۹۲ میلیارد تومان مجموع فروش نمایشگاه کتاب در دو بخش حضوری و مجازی بوده است. که از این رقم ۲۳۲ میلیارد تومان در بخش مجازی بوده است که حدود ۳۹ درصد از کل فروش نمایشگاه را شامل می شده است. که در این بخش علاوه بر ناشران کتابفروشان هم حضور داشتند و موجودی کتابفروشی های خود را در دسترسی کاربران بخش مجازی نمایشگاه قرار دادند. این در حالی است که حیدری در بخش دیگری از سخنانی که با اعلام خبر کنار گذاشته شدن کتابفروشان از سی و ششمین دوره نمایشگاه همراه بود گفته است: «تصمیم بر آن شد تا در امتداد نمایشگاه امسال از روز ۲۸ اردیبهشت به مدت پنج روز امکان فروش به صورت جداگانه فقط برای کتابفروشان مهیا شود و ضمن اختصاص یارانه ای جداگانه تا ۱۰ میلیارد تومان برای آن ها» از این گروه نیز به این شکل حمایت شود. اما بر همین جملات چند نکته می شود افزود. اول اینکه وقتی نمایشگاه با تبلیغات پر سر و صدای بسیار برگزار می شود و موعد اصلی آن هم از پیش معلوم شده دور از انتظار است که بعد از این بازه کسی خریدی انجام دهد مگر کسانی که اخبار را درست دنبال کرده باشند و از این ماجرا با خبر باشند که می توانند بن هایی که در دست دارند را در پنج روز بعدی استفاده کنند که بعید می نماید چنین اتفاقی صورت بگیرد. نکته بعدی اینکه ۱۰ میلیارد تومان وعده داده شده از سوی مدیرعامل خانه کتاب بیشتر شبیه به یک شوخی است و خواننده را یاد آبنبات دادن دست بچه می اندازد که بخواهند سر او را گرم کنند و اصطلاحاً گولش بزنند. زیر با منطق قیمت کتب در سال گذشته هم اگر بخواهیم به این عدد نگاه کنیم این عدد هیچ است. زیرا بخش مجازی در سال قبل باز طبق اعلام خانه کتاب ۳۸۴ هزار ۵۵۱ نسخه از مجموع یک میلیون و ۳۶۲ هزار و ۴۳۹ نسخه کتاب به فروش رفته در بخش مجازی توسط کتابفروشی ها به فروش رفته بود. که با یک ضرب و تقسیم ساده رقمی کمی بیش از ۶۵ میلیارد تومان به دست می آید. حالا با این عدد که مربوط به سال قبل است متوجه می شویم ۱۰ میلیارد تومان رقمی نیست که بشود به آن خوشبین بود و به آن دل بست.

ابراهیم حیدری در خبری که آمده از «ذی نفعان اصلی صنعت نشر» اسم برده است و به نظر می رسد که منظورش از «ذی نفعان اصلی» ناشران است ولی نباید فراموش کرد که در زنجیره نشر شاید ناشر به عنوان تولیدکننده بازیگر مهمی محسوب شود ولی بدون حضور مؤلفان و مترجمان و کتابفروشان و پخش کنندگان آن ها یک بنگاه اقتصادی ورشکسته اند و با اصلی و فرعی کردن چیزی تغییر نمی کند بلکه نشان می دهد سمبه ناشران برای حذف کتابفروشان از نمایشگاه کتاب پرزوتر بوده و توانسته اند یکی از بخش های مهم صنعت را کنار بزنند. آن هم در شرایط اقتصادی کنونی که بهتر است همه به هم کنند و به تقویت یکدیگر دست بزنند آن ها نتوانستند از درصدی که به حساب کتابفروشان روانه می شد چشم بپوشند و با فشار به دولت آن ها را از گردونه حذف کردند. در صورتی که کتابفروشان به عنوان یکی از مهم ترین بازیگران در عرصه نشر نقش کلیدی در رساندن آثار تولید شده به دست مخاطبان دارند و حذف آن ها در درازمدت زمینه از بین رفتن اقتصاد نانشران را فراهم می کند ولی ناشران با چشم داشتن به درصدی که کتابفروشان از بزرگترین رویداد فرهنگی کشور داشتند زمینه کنار گذاشتن آن ها را فراهم کردند. در صورتی که چه خوب بود در این رویداد بزرگ صنعت نشر که سالانه برگزار می شود به نقش کتابفروشان هم در آن توجه می شد و آن ها را از صحنه کنار نمی گذاشتند.

حیدری در بخش دیگری از سخنانش گفت: «با توجه به اینکه حمایت از حلقه های مختلف نشر از جمله وظایف معاونت امور فرهنگی است در طول سال های گذشته تلاش شده است به اشکال مختلف در دولت های گذشته از صنوف مختلف نشر حمایت شود یکی از این حلقه ها کتاب فروشی ها است که نقش به سزایی در ترویج کتاب خوانی رونق اقتصاد نشر دارد و به همین دلیل معاونت امور فرهنگی در قالب های مختلف مانند طرح های فصلی بازار کتاب حضور در نمایشگاه کتاب از این صنف حمایت می کند. اما یکی از اقداماتی که در دو سال اخیر در حمایت از این صنف اتفاق افتاده حضور کتاب فروشی ها در بخش نمایشگاه مجازی است که این حضور با اعتراض ناشران سراسر کشور مواجه شد و هم در شکل اجرای نمایشگاه مشکلاتی را به وجود آورده است که باعث اختلاف دیدگاه های متعدد در این موضوع شد.» همانطور که می بینیم کتابفروشان به اذعان مدیران این حوزه نیز نقش مهمی دارند ولی معلوم نیست با چه انگیزه ای و فقط با فشار ناشران کتابفروشی ها از عرصه کنار گذاشته شدند. حتی در این سخنان حرف از اعتراض ناشران سراسر کشور است که در اصل آن باید تشکیک کرد ولی نباید فراموش کرد که دولت تأمین کننده رضایت گروه محدودی نیست بلکه باید همه ذی نفعان را ببیند و به اعتراض گروهی که با یارانه ها کاغذ و… نیز حمایت می شوند توجهی نکند. اگر بنا باشد هر گروهی اعتراض کرد دولت برای تأمین رضایت آن ها گروه دیگر را محروم کند زمینه تبعیض و از بین رفتن ساز و کار منطقی را فراهم می کند.

وقتی رویدادی مثل نمایشگاه کتاب با کارکرد فروشگاهی هر ساله برگزار می شود و کسی برای اصلاح ساختار آن اقدام نمی کند پس نباید توقع داشت در این فروشگاه بزرگ فقط ناشران کتاب هایشان را مستقیم بفروشند و باقی بازیگران نظاره گر باشند. این در حالی است که اگر کتابفروشان بخواهند به این رویه که رانت را دولت در بخشی از صنف توزیع می کند اعتراض کنند کاری از دست دولت برنمی آید و می توانند زمینه آسیب دیدن چرخه نشر را فراهم کند.